Metody ankietowe
W celu oszacowanie szarej strefy powszechnie stosowane w wielu państwach są ankiety na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych18. Główna wada tej metody to fakt, że zawiera błędy wszystkich ankiet. Na przykład średnia dokładność i wyniki zależą w dużym stopniu od chęci współpracy ze strony respondenta, trudno ocenić wielkość pracy nierejestrowanej z bezpośredniego kwestionariusza, większość ankietujących niechętnie mówi o ukrytej praktyce, nie wiadomo, czy można ufać odpowiedziom, stąd trudność w przeprowadzeniu realnego oszacowania (wyrażonego w pieniądzu) zakresu pracy nierejestrowanej.
Główna zaleta tej metody ankietowej to szczegółowa informacja na temat struktury szarej strefy, jednak wyniki tego typu badania są bardzo wrażliwe na sposób formułowania kwestionariusza19.
Badania ankietowe dobranej próby gospodarstw domowych pod kątem jej związków z szarą strefą były przeprowadzane w USA, Węgrzech, a także w Polsce przez Departament Pracy GUS w ramach badań aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) w latach 1995, 1998 i 2004. W badaniach GUS posłużono się ankietą modułową, jako dodatkiem do bazowej ankiety BAEL. Kwestionariusz zawierał pytania należące do trzech bloków problemowych:
– opinie o wykonywaniu pracy nierejestrowanej Polsce
– korzystanie z usług osób wykonujących pracę nierejestrowaną
– wykonywanie pracy nierejestrowanej.
Metody ankietowe – rozwinięcie
Praca nierejestrowana została zdefiniowana jako praca najemna wykonywana bez nawiązania stosunku pracy (czyli jakiejkolwiek umowy) lub praca na rachunek własny, jeśli z tytułu prowadzonej działalności nie były realizowane obowiązki finansowe wobec państwa. Nie uwzględniono w tym badaniu pracy wykorzystującej jako zapłatę wymianę barterową czy pracy członków rodziny.
Zasadniczą zaletą tych badań jest możliwość oceny zaangażowania w gospodarkę nieoficjalną jej bezpośrednich uczestników. Wadą zaś trudność oceny Zob. Jarosiński (1995).
Bezpośrednia metoda dobrowolnej ankiety na próbie była stosowana na szeroką skalę w Norwegii korzystali z niej Isachsen, Klovland, Strom (1982) oraz Tsuchsen, Stroni (1985). W Danii ta metoda jest stosowana przez Mogensen i in. (1995), którzy podają szacowaną wartość szarej strefy w wysokości 2,7% PKB na 1989 r„ 4.2% PKB na 1991 r., 3,0% PKB na 1993 r., 3,1% PKB na 1994 r. W analizie Pedersena (2003) duńska szara strefa obejmuje w 1995 r. 3,1 % , w 2001 r. 3,8%. Metodę lę również stosuje Williams (2004a).
Zalety i wady tej metody szeroko omawia Pederscn (2003), Mogensen i in. (1995) oraz Feld, Larscn (2005) w świetnych i ostrożnie przeprowadzonych badaniach. Por. również staranne i szczegółowe badania Kazemicr (2005a,b), szeroko omawiające mocne i słabe strony tej metody. rygodności wypowiedzi, ponieważ ludzie niechętnie przyznają się do swojego uczestnictwa w szarej strefie w obawie przed ujawnieniem tego faktu i ewentualnymi sankcjami. Kolejnym problemem jest odmowa ludzi w uczestniczeniu w badaniu ze względu na subtelność tematu poruszanego. W badaniu modułowym GUS 88,9% osób wykazało chęć udzielenia wywiadu i jest to odsetek relatywnie wysoki.
Leave a reply