Analiza materiałów źródłowych Ministerstwa Finansów
Zgodnie z załącznikiem do Zarządzenia nr 11 Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 lutego 2007 r. do zadań statutowych resortu nie należą zagadnienia związane z określaniem skali zatrudnienia nierejestrowanego, a jedynie zbierane są informacje o przeprowadzanych kontrolach podatkowych i innych czynnościach sprawdzających podmioty prowadzące działalność gospodarczą bez zgłoszenia obowiązku podatkowego w urzędzie skarbowym. Zatem zweryfikowanie liczebności populacji osób zatrudnianych „na czarno” w gospodarce narodowej w tym przypadku możliwe jest jedynie poprzez określenie wielkości ponoszonych przez państwo strat z tytułu zmniejszenia wpływów podatkowych do budżetu. W sposób szczegółowy problem ten został przeanalizowany przez pracowników Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach opracowania Zatrudnienie w Pol- sce 2006. Produktywność dla pracy, gdzie zawarto rozbudowane szacunki wpływu szarej strefy na wielkość tworzonego w Polsce PKB. Jak wynika z tego badania, w latach 2000-2004 spadał udział szarej strefy w tworzeniu PKB. mniej więcej o 1 pkt. proc. rocznie. W tym samym okresie udział w tworzeniu PKB zarejestrowanych jednostek, prowadzących działalność z zakresu NOE, kształtował się na poziomie od 11,7% do 9,5%, a ten sam udział szacowany z tytułu pracy niere- jestrowanej zmieniał się w granicach od 5,3% do 4,9%. Można zatem wnioskować o zmniejszającej się skali szarej strefy, zarówno ze względu na rozmiary prowadzonej działalności, jak i liczbę w ten sposób zatrudnianych pracowników. Wniosek ten stoi w istotnej sprzeczności z wnioskami z badań materiałów uzyskiwanych w innych instytucjach, wskazywały one bowiem na rozszerzanie się zjawiska zatrudnienia nierejestrowanego. Może to być jednak wynikiem czynników, mających wpływ na wielkość finansów państwa, takich jak:
– zwiększanie się liczby miejsc pracy w gospodarce na skutek poprawiającej się koniunktury gospodarczej,
– spowodowana tym samym czynnikiem poprawa sytuacji na rynku pracy,
– zmniejszanie kosztów pracy, poprzez obniżanie klina podatkowego,
– zwiększanie skłonności pracodawców do inwestowania, do czego przyczynia się również poprawa zdolności absorpcyjnych funduszy unijnych.
Analiza materiałów źródłowych Ministerstwa Finansów – ciąg dalszy
Udział NOE w tworzeniu PKB jest tylko jednym z parametrów, mogących określać wielkość szarej strefy w gospodarce narodowej. Zdecydowanie większe znaczenie – jak się wydaje – mogą mieć szacunki określające wielkość ubytku dochodów budżetu państwa z tytułu nierejestrowanej produkcji i niezgodnego z prawem zatrudniania pracowników. W tej dziedzinie dysponujemy jedynie ograniczonymi danymi statystycznymi, gdyż zbiorcze informacje nie są dostępne. Szacuje się jednak, że zaległości podatkowe wykryte przez inspektorów w 2006 r. były większe o 15% od stwierdzonych w roku poprzednim i wyniosły ponad 3 mld zł (www.money.pl). Największe zaległości dotyczyły podatku akcyzowego (ponad 1,4 mld zł). Około 1 mld – to zaległości z tytułu podatku VAT. Pozostałe zaległości były znacznie mniejsze (Zasuń 2007). O skali nierejestrowanego zatrudnienia może jednak świadczyć to, że wykryte zaległości w podatku PIT osiągnęły w tym samym roku wielkość 400 min zł .
Wnioski wynikające z prowadzonych w Polsce badań wskazują na to, że straty budżetu państwa wynikające z zatrudniania nierejestrowanego pracowników mogą być znacznie mniejsze od tych, które są konsekwencją nierejestrowania działalności gospodarczej. Mimo to – co należałoby podkreślić – są one istotnym
– 96 Szacunki prowadzone były w cenach bieżących, przy czym dane za lata 2000-2004 uwzględniają aktualizację szacunków rozmiarów szarej strefy opartą na badaniach modułowych przeprowadzonych w 2004 r. (Sarzalska, Szydłowski 2007, s. 169),
– 97 Kontrolerzy skarbowi w 2006 r. sprawdzili pod kątem wielkości uzyskiwanych dochodów tylko 1050 osób, charakteryzujących się wysokim poziomem stanu majątkowego, nieadekwatnym do osiąganych dochodów. Wydali 545 decyzji i nakazali zapłacić 85 min zł podatku. Było to o 16% więcej niż w 2005 r. (Zasuń 2007), elementem oceny sytuacji finansów publicznych, a co za tym idzie, mogą wpływać na możliwość realizowania zadań społecznych przez państwo.
Leave a reply