We współczesnych systemach ekonomicznych obok rejestrowanej gospodarki oficjalnej istnieje jej część nieoficjalna (szara strefa), niepodlegająca opodatkowaniu i kontroli państwa. Zjawisko to jest nieodłącznym elementem każdej gospodarki i każdego rynku, w tym rynku pracy, jednak przyczyny i sposoby formowania się go nie są we wszystkich krajach i na poszczególnych rynkach identyczne.
Czytaj więcej
Z przeprowadzonych badań jednoznacznie wynika, że najważniejszym czynnikiem sprzyjającym zatrudnieniu nierejeslrowanemu jest czynnik ekonomiczny. Przykładowo, w badaniach IPiSS i CBOS aż 93% ankietowanych przedsiębiorców, wymieniając główne powody, dla których pracodawcy w Polsce zatrudniają w sposób nierejestrowany, wymieniło brak konieczności płacenia składek na ubezpieczenie społeczne. W badaniach CASE i SMG/KRC wskaźnik ten wyniósł 79%. W badaniach IPiSS i CBOS obejmujących gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników do prac domowych składka ta była także najczęściej wymieniana wśród kilku najważniejszych powodów, chociaż wybrało ją 34,1% ankietowanych. Gospodarstwa domowe często wskazywały także na inne powody o charakterze ekonomicznym (np. brak konieczności płacenia wynagrodzenia za okres urlopu, choroby oraz wyższego wynagrodzenia za nadgodziny czy prace w niedziele). Zatrudnienie nierejestrowane pozwala więc pracodawcom znacząco obniżyć koszty pracy, natomiast pracownikom umożliwia uzyskanie wyższych dochodów netto (nie tylko z pracy, gdyż wielokrotnie, dzięki nieujawnianiu tych dochodów, daje prawo do świadczeń społecznych).
Czytaj więcej
Jeśli powodem istnienia szarej strefy nie jest system, tylko niechęć wśród obywateli do przestrzegania zasad lub/i nieodpowiednie egzekwowanie systemu, wtedy właściwą strategią według Komisji jest zwiększenie skuteczności egzekwowania zasad systemu.
Czytaj więcej
Uruchomienie specjalnej infolinii, o czym wspomniano wcześniej, dedykowanej pracownikom nierejestrowanym, musi być wsparte odpowiednią kampanią informacyjną, obejmującą:
Czytaj więcej
Pomiary rozmiaru i rozwoju szarej strefy gospodarczej w państwach znajdujących się w okresie przejściowym zostały rozpoczęte pod koniec lat 80. wraz z pracami Kaufmanna i Kaliberdy (1996), Johnsona i in. (1997) oraz Lacko (2000). Alexeev i Pyle (2003) oraz Belev (2003) w swoich pracach poddają wyżej wymienione badania ocenie krytycznej dowodząc, że szacowane rozmiary gospodarki nieoficjalnej są w znacznym stopniu zjawiskiem historycznym i częściowo zdeterminowanym przez czynniki instytucjonalne.
Czytaj więcej
W literaturze przedmiotu niemal powszechnie akceptuje się dwie tezy. Pierwsza – główną przyczyną zatrudnienia nierejestrowanego są wysokie pośrednie koszty pracy. Druga – wysokie koszty pracy są główną przyczyną bezrobocia.
Czytaj więcej
Powstanie Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A. (KIR) z inicjatywy NBP i Związku Banków Polskich było ważnym krokiem w reformowaniu polskiej bankowości. Mimo powstania w 1989 r. dwupoziomowego modelu polskiej bankowości, NBP pełnił do 1993 r. w zakresie rozrachunków międzybankowych rolę centralnej instytucji rozliczeniowej. Wybiegało to poza jego ustawowe obowiązki, a także było sprzeczne z zadaniami banku centralnego w gospodarce rynkowej. Powstanie KIR nie tylko zwolniło NBP z tych obowiązków, aie także umożliwiło zdecentralizowanie rozrachunków międzybankowych. Rozrachunki za pośrednictwem izby rozliczeniowej są najważniejszym, chociaż nie jedynym sposobem przeprowadzania rozrachunków międzybankowych (zob. s. 79). Nie- mniej do uczestniczenia w KIR zgłosiły się prawie wszystkie banki.
Czytaj więcej
Dla małych przedsiębiorców zatrudnienie każdego nowego pracownika niesie ze sobą istotne ryzyko finansowe. Kwestie zagrożeń związanych z kosztami finansowania absencji chorobowej zostały omówione w części rekomendacji dotyczącej zachęt finansowych. Ale dla takich przedsiębiorców istotne zagrożenie niesie też konieczność zapewnienia pozyskanemu pracownikowi, jeszcze przed podjęciem pracy, szkolenia BHP oraz badań lekarskich. Gdy w krótkim czasie okaże się, że pracownik nie spełnia oczekiwań pracodawcy, wydatek taki jest dla przedsiębiorcy stratą – stratą, której łatwo uniknąć, zatrudniając takiego pracownika początkowo bez rejestracji. Często jednak, po takim początkowym, „próbnym” okresie zatrudnienia nierejestrowanego, brak już motywacji do przekształcenia tej pracy w pracę rejestrowaną. Dlatego tak ważna jest likwidacja wysokich kosztów początkowych, z jakimi wiąże się zatrudnianie pracowników przez małych pracodawców (ze względu na efekty skali ryzyko to jest oczywiście dużo mniejsze w przypadku pracodawców zatrudniających wielu pracowników).
Czytaj więcej
Operacje bankowe faktoring, zapoczątkowane przez banki amerykańskie, podjęły w latach sześćdziesiątych także banki europejskie. Polskie banki nie oferują jeszcze usług faktoringu, ale zalety takich operacji zapewne przyczynią się operacje faktoringu do wprowadzenia ich w przyszłości do naszej praktyki bankowej. Faktoring jest złożoną operacją bankową i może występować w różnych odmianach.
Czytaj więcej
Mateman i Renooy (2001) zdefiniowali trzy rodzaje czynników wpływających na istnienie i rozwój pracy nierejestrowanej: rynkowe, instytucjonalne i osobiste. Do pierwszej grupy należą wysokie koszty zatrudnienia, nieelastyczność rynku pracy, charakterystyczna dla niektórych sektorów sezonowość oraz dostęp do informacji. Jak wynika z badań, informacja odgrywa większą rolę i – w konsekwencji – jest bardziej dostępna na rynku nieformalnym. Sieć powiązań społecznych stymuluje przepływ wiadomości i rozwój szarej strefy. Z kolei relacje między społeczeństwem a państwem bądź między pracownikami a związkami zawodowymi (czy innymi instytucjami państwowymi) należą do czynników instytucjonalnych. Im większe zaufanie do organizacji i poczucie przynależności państwowej w społeczeństwie, tym mniejsza szara strefa gospodarki. Gdy ludność przestaje identyfikować się z krajem, rośnie tendencja do łamania prawa i działania przeciwko zasadom państwa. Innymi czynnikami jest ilość biurokracji w państwie oraz poziom podatków, które w sposób pozytywny wpływają na rozwój szarej strefy. Wybór pracy oficjalnej lub nierejestrowanej zależy również w znacznym stopniu od cech osobistych oraz od środowiska, w jakim się dana osoba wychowywała, od dochodu domowego, posiadanych umiejętności czy wykształcenia członków rodziny.
Czytaj więcej
– 1. Unikanie płacenia podatków dochodowych (PIT, CIT) oraz podatku od wartości dodanej (VAT), co zmniejsza dochody finansów publicznych i ogranicza możliwości finansowania sektorów społecznych (edukacji, służby zdrowia, programów rynku pracy itd.). 1. Straty w podatkach są niewielkie, ponieważ co najmniej 2/3 dochodów uzyskanych w szarej strefie jest wydawanych w oficjalnej gospodarce (opodatkowanej), co pobudza popyt i wzrost gospodarczy.
Czytaj więcej
Celem przedstawionych poniżej rekomendacji jest ograniczanie zjawiska pracy nierejestrowanej w Polsce, rozumianej jako:
– praca najemna, wykonywana bez zawarcia formalnej umowy (umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub jakiejkolwiek innej pisemnej umowy pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, jeśli praca ta nie jest wykonywana na podstawie powołania, mianowania lub wyboru),
Czytaj więcej