Efektywne podejście do walki z szarą strefą zależy od kontekstu, w którym to podejście będzie realizowane. Do zidentyfikowania efektywnej polityki, konieczne jest uwzględnienie różnych przyczyn powodujących powstawanie nielegalnej gospodarki. Komisja Europejska przytacza w swoim raporcie z 2001 r. cztery kategorie determinantów mających istotny wpływ na istnienie szarej strefy. Są to:
Czytaj więcej
Przedmiotem obrotów na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie mogą być również obligacje państwowej pożyczki jednorocznej i państwowej pożyczki trzyletniej. Zarówno obligacje jednoroczne jak i trzyletnie są papierami wartościowymi na okaziciela, a ich sprzedaż prowadzona jest w postaci zapisów księgowych. Minister finansów deponuje w Banku PEKAO S.A. odcinki zbiorowe wszystkich serii obligacji jednorocznej i trzyletniej, a nabywca otrzymuje świadectwo depozytowe (zob. schemat 13). Istnieje możliwość otrzymania przez nabywcę, będącego osobą fizyczną, obligacji w postaci imiennego dokumentu, za zwrotem świadectwa depozytowego.
Czytaj więcej
W niektórych krajach Unii Europejskiej funkcjonują systemy bonów, którymi pracodawcy mogą płacić za pracę wykonywaną w gospodarstwach domowych (np. we Francji, Austrii, Belgii). Przeprowadzone badania wykazały, że nie jest to rozwiązanie, które mogłoby obecnie zyskać popularność w Polsce. Wprawdzie 38,5% pracujących w szarej strefie wyraziło zainteresowanie taką formą rozliczeń, ale ponad 93% spośród pozostałych jednoznacznie stwierdziło, że prefero- wałoby otrzymywanie wynagrodzeń w gotówce. W badaniu na dużej próbie, gdy pytano o opinię w tej sprawie wszystkich ankietowanych, także tych. którzy nie pracują „na czarno”, zaledwie ok. 25% w-skazalo, że może to być rozwiązanie interesujące. Dlatego też należy bieżąco analizować doświadczenia innych krajów w tym zakresie, a za kilka lat ponownie poddać ocenie możliwość wdrożenia systemu bonów w Polsce. Rozwiązanie takie wymaga czasochłonnych i kosztownych przygotowań organizacyjnych, dlatego powinno być wdrażane, gdy sukces przedsięwzięcia będzie co najmniej prawdopodobny.
Czytaj więcej
Inne badania, przeprowadzone przez Duńską Fundację Danish Rockwool Foundation Research , używają bardzo szczegółowego kwestionariusza i starannie dobranych ankieterów. Utworzone przez nich ankiety mają spełniać dwa podstawowe kryteria, być komparatywne między państwami, a jednocześnie uwzględniać różnice legislacyjne, jakie w tych państwach występują. W konsekwencji praca nierejestrowana w każdym z państw jest zdefiniowana odrobinę inaczej, aczkolwiek odnosi się do tych samych podstaw rynku. Przede wszystkim uwzględnia nie tylko pracę za pieniądze nierejestrowane, ale również tzw. wymianę przyjacielską czy w formie quid pro quo.
Czytaj więcej
W celu oszacowanie szarej strefy powszechnie stosowane w wielu państwach są ankiety na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych18. Główna wada tej metody to fakt, że zawiera błędy wszystkich ankiet. Na przykład średnia dokładność i wyniki zależą w dużym stopniu od chęci współpracy ze strony respondenta, trudno ocenić wielkość pracy nierejestrowanej z bezpośredniego kwestionariusza, większość ankietujących niechętnie mówi o ukrytej praktyce, nie wiadomo, czy można ufać odpowiedziom, stąd trudność w przeprowadzeniu realnego oszacowania (wyrażonego w pieniądzu) zakresu pracy nierejestrowanej.
Czytaj więcej
Rozrost szarej strefy może prowadzić do zmniejszenia dochodów państwa, co z kolei powoduje zmniejszenie ilości i pogorszenie jakości zarówno usług świadczonych przez sektor publiczny, jak i dóbr publicznych. Sytuacja taka może doprowadzić do podniesienia stawek podatku od osób fizycznych i prawnych, czemu często towarzyszy pogorszenie jakości dóbr publicznych (takich jak infrastruktura publiczna) i administracji, czego konsekwencją jest wzmocnienie zachęt do uczestnictwa w szarej strefie. Prosty model tego związku przedstawili Johnson, Kaufmann i Zoido-Lobatón (1998a,b). Ich badania pokazują, że szara strefa jest mniejsza w krajach o wyższych przychodach z podatków, gdy stawki podatkowe są tam niskie, liczba uregulowań prawnych jest niska i mniejsze jest łapownictwo. W państwach, w których rządzi prawo i których wydatki finansowane są z przychodów podatkowych, również występuje mniejsza szara strefa. Państwa w okresie przejściowym mają więcej uregulowań prawnych, przez co częstsze jest też wręczanie łapówek, wyższe są podatki od oficjalnej działalności, istnieje wiele uregulowań uznaniowych, a w konsekwencji również większa szara strefa. Ich ogólny wniosek brzmi: bogatsze kraje OECD jak i niektóre państwa Europy Wschodniej znajdują się w stanie „pozytywnej równowagi” między relatywnie niskim obciążeniem podatkowym i regulacyjnym, wysoką mobilizacją przychodów, rządami prawa i kontrolą korupcji a (relatywnie) niewielką szarą strefą. Z drugiej strony, wiele państw Ameryki Łacińskiej i byłego Związku Radzieckiego charakteryzuje się „równowagą negatywną”: występuje tam znaczne obciążenie podatkowe i regulacyjne firm, słabe rządy prawa, wysoka częstotliwość wręczania łapówek oraz relatywnie wysoka działalność w szarej strefie (Johnson, Kaufmann i Zoido-Lobatón 1998a, s. I).
Czytaj więcej
W trakcie prowadzonych badań, szczególnie badań jakościowych, okazało się, że dla pracowników nierejestrowanych, mających ubezpieczenie w KRUS, podjęcie zatrudnienia rejestrowanego i objęcie z tego tytułu ubezpieczeniem w FUS nie stanowi żadnej atrakcji, ponieważ w praktyce nie wpłynęłoby to na wysokość ich przyszłej emerytury. Konieczna jest więc, niezależnie od innych, powszechnie znanych powodów, pilna reforma systemu ubezpieczeń społecznych rolników, obejmująca m.in.:
Czytaj więcej
W dniu 20 lutego 2003 r. Komisja Trójstronna do Spraw Społeczno-Gospodarczych przyjęła uchwalę nr 16 w sprawie projektu ustawy o zasadach zatrudniania pracowników tymczasowych. Komisja pozytywnie oceniła projekt kierowany przez rząd do Sejmu (który zresztą został następnie uchwalony w Sejmie bez zmian merytorycznych w dniu 9 lipca 2003 r.), a równocześnie zdecydowała, że w pierwszej połowie 2005 r. dokona oceny funkcjonowania tej ustawy. Ocena taka nie została jednak dotychczas dokonana. Tymczasem przeprowadzone badania pokazują, że istnieją pewne możliwości zwiększenia zatrudnienia pracowników tymczasowych, częściowo zastępując nimi dotychczasowych pracowników nierejestrowanych. Dotyczy to przede wszystkim zatrudnienia w podmiotach gospodarczych. Dlatego należy pilnie przeanalizować, we współpracy z przedstawicielami agencji pracy tymczasowej, dotychczasowe efekty funkcjonowania ustawy, zidentyfikować najważniejsze bariery i podjąć próbę ich likwidacji. W analizie tej należy także wykorzystać szczegółowe wyniki przeprowadzonych badań, identyfikujących oczekiwania potencjalnych użytkowników wobec agencji pracy tymczasowych i ich pracowników.
Czytaj więcej
Kolejną obszerną formą gospodarki nieoficjalnej jest rynek pracy nierejestro- wanej. Zalicza się tu różne formy pracy „na czarno”, zatrudnianie dzieci i młodocianych lub pracę chałupniczą. W tej kategorii znajduje się również wykonywanie dodatkowej pracy zarobkowej w godzinach pracy oficjalnej i niedeklarowane prace dodatkowe. Praca nierejestrowana może odbywać się także poza sektorem oficjalnym w sektorze przedsiębiorstw podziemnych, działających całkowicie nielegalnie i wytwarzających nielegalne dobra bądź usługi.
Czytaj więcej
Na rachunku depozytu papierów wartościowych ewidencjonuje się posiadane przez klienta papiery wartościowe. Rachunek służy także do ewidencjonowania transakcji związanych z obrotem papierami wartościowymi. Dla omawianego rachunku bank równolegle prowadzi rachunek depozytu pieniężnego, służący gromadzeniu środków pieniężnych przeznaczonych na finansowanie obrotu papierami wartościowymi. Rachunek ten jest otwierany równocześnie z rachunkiem depozytu papierów wartościowych, a zapisów dokonuje się przy wniesieniu wpłaty lub dywidendy, lub zasileniu rachunku środkami pochodzącymi ze sprzedaży przez bank papierów wartościowych klienta. Z tego rachunku dokonuje się wypłat na zakup papierów wartościowych, pokrywa prowizje maklerskie oraz różne koszty i opłaty. Klient otrzymuje wyciągi informujące go o stanie rachunku po przeprowadzeniu transakcji lub innej operacji. Bank przestrzega tajemnicy zleceń oraz obrotów i stanów rachunku na ogólnie obowiązujących zasadach tajemnicy bankowej.
Czytaj więcej
Szczególną kwestią, wymagającą odrębnego rozważenia, jest składka wypadkowa. W istniejącym obecnie, spójnym systemie ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, składka płacona przez pracodawców jest zróżnicowana, zależna od poziomu zagrożeń w danej branży i u konkretnego pracodawcy. Pracodawcy mający poziom zagrożeń lub wypadkowości przewyższający średni w branży płacą wyższą składkę. Może ona, od 1 kwietnia 2009 r., przekraczać nawet o 50% stawkę bazową dla danej branży, co jest dla nich pewnego rodzaju karą, równocześnie jednak stanowi zachętę do inwestowania w poprawę warunków pracy. Dla pracodawców zapewniających bezpieczne warunki pracy stawka ta może być nawet o 50% niższa od przeciętnej dla branży. Przy wprowadzaniu proponowanego rozwiązania (kwoty wolnej od składek na ubezpieczenie spo- łeczne) należy równocześnie zweryfikować obowiązujące rozwiązania prawne, tak aby przy okazji nie doszło do „spłaszczenia” kwot składek na ubezpieczenie wypadkowe płaconych przez poszczególnych pracodawców, a tym samym osłabienia istniejącej obecnie motywacji ekonomicznej do poprawy bezpieczeństwa pracy. Można tu rozważać zmianę co najmniej jednego z dwóch elementów systemu:
Czytaj więcej
Policja, w ramach ścigania przestępstw gospodarczych, także spotyka się z zatrudnianiem „na czarno” oraz zjawiskiem ukrywania części wynagrodzenia. Nie jest to jednak najważniejszy obszar działalności tego organu. Aktywność policji w opisanym zakresie wiąże się ze ściganiem przestępstw przewidzianych w KK, rozdział XXVIII – Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, a w szczególności określonych w art. 218. § 1. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie łub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. oraz art. 219. Kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet z.a zgodą zainteresowa n eg o, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Czytaj więcej