Zjawisko pracy nierejestrowanej jest powszechne – a więc występuje we wszystkich krajach, bez względu na ich poziom rozwoju gospodarczego i społecznego. Na skalę tego zjawiska wpływa wiele bardzo różnorodnych czynników, w efekcie kształtujących zachowania społeczne w sposób bardzo zróżnicowany. Te różnice występują nie tylko pomiędzy poszczególnymi krajami, ale także w obrębie każdego z nich.
Czytaj więcej
W 2003 r. stwierdzonych zostało 8106 przypadków zatrudnienia lub powierzenia innej pracy zarobkowej bezrobotnym bez powiadomienia urzędów pracy. Wystąpiło to w 3299 podmiotach gospodarczych i dotyczyło również osób pobierających zasiłek (659 osób). Najwięcej tego rodzaju przypadków zanotowano w województwach: dolnośląskim, lubelskim, wielkopolskim i łódzkim (odpowiednio 992 osoby, 978 osób, 932 osoby i 899 osób), a więc było to niezależne od sytuacji na regionalnych rynkach pracy. W tym bowiem okresie najgorszą sytuacją pod względem stopy bezrobocia charakteryzowało się województwo dolnośląskie (stopa bezrobocia powyżej średniej dla całego kraju), a pozostałe województwa legitymowały się wskaźnikami poniżej przeciętnej lub w jej granicach. W tym samym okresie najmniejszą liczbą stwierdzonych przypadków nie- legalnego zatrudnienia bezrobotnych charakteryzowały się województwa: lubuskie, opolskie i podlaskie (odpowiednio: 90 osób, 115 i 130 osób), a więc również obszary o bardzo zróżnicowanej sytuacji na rynku pracy.
Czytaj więcej
Szara strefa występowała od początku istnienia państw i systemów podatkowych. Jednak jeszcze w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku nawet tak ważne i oczywiste działania ekonomiczne, jak niepłacenie podatków czy praca „na czarno” były przez lata przedmiotem zainteresowań bardziej etyki niż ekonomii. Ekonomiści w swojej literaturze zaczęli jednak dostrzegać gospodarkę nieoficjalną, jako ważne zjawisko patologiczne, na początku lat siedemdziesiątych XX wieku.
Czytaj więcej
Prawie wszystkie przeprowadzone dotąd badania7 wskazują, iż głównymi przyczynami istnienia szarej strefy są obciążenia podatkami i składkami na ubezpieczenie społeczne. Wysokość podatków wpływa na wybór ,,praca-rozrywka”, stymuluje również podaż pracy w szarej strefie, dlatego też zniekształcenie ogólnego obciążenia podatkami stanowi dla ekonomistów bardzo poważny problem. Im większa jest różnica między ogólnym kosztem pracy a wysokością dochodów (z pracy) po opodatkowaniu w gospodarce oficjalnej, tym większą stanowi to zachętę do unikania tej różnicy i zatrudniania się w szarej strefie. Różnica ta zależy w głównej mierze od wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz ogólnego obciążenia podatkami, dlatego te właśnie kwestie mają największy wpływ na istnienie i powiększanie się szarej strefy.
Czytaj więcej
Transakcje zawarte na giełdzie są obecnie rozliczane w okresie do 5 dni. Sprzedający otrzymuje w tym czasie pieniądze (przelew), a na rachunku depozytu papierów wartościowych kupującego są księgowane nabyte walory. Gdy bankowe biuro maklerskie dokonuje operacji na własny rachunek, jego księgowość rejestruje odrębnie kupowane papiery wartościowe, które są przeznaczone do dalszej odsprzedaży. Ma to na celu dokładne rozdzielenie określonych walorów kupowanych dla klientów od nabywanych w ramach własnej działalności inwestycyjnej. Podobnie rejestruje się koszty i dochody z działalności dealerskiej, aby móc je oddzielić od operacji brokerskich prowadzonych na rachunek poszczególnych klientów.
Czytaj więcej
– Nierejestrowaną działalność gospodarczą można podzielić na dwie kategorie:
– unikanie obowiązku podatkowego i uchylanie się od podatków
Czytaj więcej
Efektywne podejście do walki z szarą strefą zależy od kontekstu, w którym to podejście będzie realizowane. Do zidentyfikowania efektywnej polityki, konieczne jest uwzględnienie różnych przyczyn powodujących powstawanie nielegalnej gospodarki. Komisja Europejska przytacza w swoim raporcie z 2001 r. cztery kategorie determinantów mających istotny wpływ na istnienie szarej strefy. Są to:
Czytaj więcej
Przedmiotem obrotów na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie mogą być również obligacje państwowej pożyczki jednorocznej i państwowej pożyczki trzyletniej. Zarówno obligacje jednoroczne jak i trzyletnie są papierami wartościowymi na okaziciela, a ich sprzedaż prowadzona jest w postaci zapisów księgowych. Minister finansów deponuje w Banku PEKAO S.A. odcinki zbiorowe wszystkich serii obligacji jednorocznej i trzyletniej, a nabywca otrzymuje świadectwo depozytowe (zob. schemat 13). Istnieje możliwość otrzymania przez nabywcę, będącego osobą fizyczną, obligacji w postaci imiennego dokumentu, za zwrotem świadectwa depozytowego.
Czytaj więcej
W niektórych krajach Unii Europejskiej funkcjonują systemy bonów, którymi pracodawcy mogą płacić za pracę wykonywaną w gospodarstwach domowych (np. we Francji, Austrii, Belgii). Przeprowadzone badania wykazały, że nie jest to rozwiązanie, które mogłoby obecnie zyskać popularność w Polsce. Wprawdzie 38,5% pracujących w szarej strefie wyraziło zainteresowanie taką formą rozliczeń, ale ponad 93% spośród pozostałych jednoznacznie stwierdziło, że prefero- wałoby otrzymywanie wynagrodzeń w gotówce. W badaniu na dużej próbie, gdy pytano o opinię w tej sprawie wszystkich ankietowanych, także tych. którzy nie pracują „na czarno”, zaledwie ok. 25% w-skazalo, że może to być rozwiązanie interesujące. Dlatego też należy bieżąco analizować doświadczenia innych krajów w tym zakresie, a za kilka lat ponownie poddać ocenie możliwość wdrożenia systemu bonów w Polsce. Rozwiązanie takie wymaga czasochłonnych i kosztownych przygotowań organizacyjnych, dlatego powinno być wdrażane, gdy sukces przedsięwzięcia będzie co najmniej prawdopodobny.
Czytaj więcej
Inne badania, przeprowadzone przez Duńską Fundację Danish Rockwool Foundation Research , używają bardzo szczegółowego kwestionariusza i starannie dobranych ankieterów. Utworzone przez nich ankiety mają spełniać dwa podstawowe kryteria, być komparatywne między państwami, a jednocześnie uwzględniać różnice legislacyjne, jakie w tych państwach występują. W konsekwencji praca nierejestrowana w każdym z państw jest zdefiniowana odrobinę inaczej, aczkolwiek odnosi się do tych samych podstaw rynku. Przede wszystkim uwzględnia nie tylko pracę za pieniądze nierejestrowane, ale również tzw. wymianę przyjacielską czy w formie quid pro quo.
Czytaj więcej
W celu oszacowanie szarej strefy powszechnie stosowane w wielu państwach są ankiety na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych18. Główna wada tej metody to fakt, że zawiera błędy wszystkich ankiet. Na przykład średnia dokładność i wyniki zależą w dużym stopniu od chęci współpracy ze strony respondenta, trudno ocenić wielkość pracy nierejestrowanej z bezpośredniego kwestionariusza, większość ankietujących niechętnie mówi o ukrytej praktyce, nie wiadomo, czy można ufać odpowiedziom, stąd trudność w przeprowadzeniu realnego oszacowania (wyrażonego w pieniądzu) zakresu pracy nierejestrowanej.
Czytaj więcej
Rozrost szarej strefy może prowadzić do zmniejszenia dochodów państwa, co z kolei powoduje zmniejszenie ilości i pogorszenie jakości zarówno usług świadczonych przez sektor publiczny, jak i dóbr publicznych. Sytuacja taka może doprowadzić do podniesienia stawek podatku od osób fizycznych i prawnych, czemu często towarzyszy pogorszenie jakości dóbr publicznych (takich jak infrastruktura publiczna) i administracji, czego konsekwencją jest wzmocnienie zachęt do uczestnictwa w szarej strefie. Prosty model tego związku przedstawili Johnson, Kaufmann i Zoido-Lobatón (1998a,b). Ich badania pokazują, że szara strefa jest mniejsza w krajach o wyższych przychodach z podatków, gdy stawki podatkowe są tam niskie, liczba uregulowań prawnych jest niska i mniejsze jest łapownictwo. W państwach, w których rządzi prawo i których wydatki finansowane są z przychodów podatkowych, również występuje mniejsza szara strefa. Państwa w okresie przejściowym mają więcej uregulowań prawnych, przez co częstsze jest też wręczanie łapówek, wyższe są podatki od oficjalnej działalności, istnieje wiele uregulowań uznaniowych, a w konsekwencji również większa szara strefa. Ich ogólny wniosek brzmi: bogatsze kraje OECD jak i niektóre państwa Europy Wschodniej znajdują się w stanie „pozytywnej równowagi” między relatywnie niskim obciążeniem podatkowym i regulacyjnym, wysoką mobilizacją przychodów, rządami prawa i kontrolą korupcji a (relatywnie) niewielką szarą strefą. Z drugiej strony, wiele państw Ameryki Łacińskiej i byłego Związku Radzieckiego charakteryzuje się „równowagą negatywną”: występuje tam znaczne obciążenie podatkowe i regulacyjne firm, słabe rządy prawa, wysoka częstotliwość wręczania łapówek oraz relatywnie wysoka działalność w szarej strefie (Johnson, Kaufmann i Zoido-Lobatón 1998a, s. I).
Czytaj więcej